“Mijn vriendinnen waren mijn definitie van perfectie: licht getint, slank en allemaal hadden ze vriendjes. Ik was de grappenmaker, iemand die altijd klaarstond voor anderen en goed met iedereen overweg kon. Daar was niks mis mee, maar ik merkte dat ik nooit werd gezien als het aantrekkelijke of mooie meisje, dat waren altijd mijn vriendinnen. En dat zat me dwars.”

“Als je dertien bent is je uiterlijk het belangrijkste dat er is. Bijna iedereen is onzeker, maar ik had het gevoel dat mijn onzekerheid veel heftiger was dan die van anderen. Ik had het gevoel dat ik achterliep. Waarom heb ik geen vriendje? Waarom ben ik niet goed genoeg? Waarom kan ik niet blij zijn met mezelf?”

“Ik gaf mijn huidskleur de schuld van mijn ellende.”

De oplossing kwam in de vorm van een crème om een lichtere huidskleur te krijgen. Skinbleaching, oftewel het bleken van de huid. Maravilha (19) is dertien jaar als ze voor het eerst een huidbleekcrème gebruikt. “Ik was er van overtuigd dat als ik een lichtere huid had, iedereen me veel leuker zou vinden.”

Huidbleken

Huidbleken is een bekend fenomeen in continenten als Zuid-Amerika, Azië en Afrika. Voor veel vrouwen (maar ook mannen) is het hebben van een lichte huidskleur een streven. Met een lichte huidskleur ben je aantrekkelijker, krijg je sneller een partner en heb je meer aanzien. Merken zoals Caro Light, Fair and Lovely en Nivea’s Fairer Skin ‘helpen’ daar een handje bij. Je kunt makkelijk aan huidbleekmiddelen komen: veel afroshops hebben ze in hun assortiment.

“Op sociale media werd dat gevoel versterkt. Overal om me heen hoorde ik: ‘als je licht getint bent, krullen en lichte ogen hebt ben je perfect!’ Omdat ik daarvan afweek, dacht ik dat er iets mis met me was.”

Een schooluitje naar Spanje zette Maravilha’s wereld op haar kop. Wat een leuke studiereis had moeten worden, eindigde in een nachtmerrie. “Ik had te lang in de zon gezeten en mijn gezicht daardoor enorm verbrand. Het zag er niet uit! Ik was toen nog in de veronderstelling dat mensen met een donkere huid niet konden verbranden. Well, I was wrong!”

“Mijn gezicht was donkerder geworden en daarbij ook nog eens verveld. Ik probeerde de velletjes weg te scrubben, maar dat maakte alles nog erger. Er ontstonden wondjes op mijn huid. Nou, daar sta je dan; onzeker én verbrand. Dat was één van de zwaarste momenten van mijn leven.”

“Vanaf dat moment ging ik de huidbleekcrème intensiever gebruiken. Eerst smeerde ik het alleen op mijn gezicht, na het incident in Spanje moest de rest van mijn lichaam het ontgelden. Ik móét lichter worden, zei ik tegen mezelf. De crème die ik gebruikte heette Caro Light. Om sneller lichter te worden mixte ik de huidbleekcrème met een olie van hetzelfde merk. Apart deden ze hun werk niet goed: de olie stond er zelfs om bekend schadelijk te zijn voor de huid. Door ze samen te voegen kreeg ik het beste resultaat.”

“Ik voelde me goed als ik zag dat ik lichter werd. Vooruitgang noemde ik het. Ik dacht: yes, over een maand ben ik nóg lichter dan ik nu al ben. Ik denk dat als ik net zo’n lichte huidskleur had als Beyoncé, ik heel erg blij was geweest. Zo ver had ik willen gaan.”

“Op een gegeven moment kwam mijn moeder erachter dat ik mijn huid bleekte. Volgens haar was ik te jong om zulke middelen te gebruiken. Ze had het over ‘kankerverwekkende middelen’ die ik op mijn ‘jonge, elastische huid’ smeerde. Daarna pakte ze de crème van me af en gooide het weg.”

Huidbleekmiddelen met de stoffen hydrochinon, kwik en corticosteroïden zijn illegaal in Europa. Deze stoffen zitten vaak in geneesmiddelen; ze mogen niet voor cosmetische doeleinden worden gebruikt. Huidbleekmiddelen die hydrochinon bevatten maken je huid bleker; bij gebruik treedt er treedt depigmentatie op. Als je huid teveel blootgesteld wordt aan kwik kan er op den duur orgaanschade optreden. In India bijvoorbeeld worden huidbleekmiddelen met kwik veel gebruikt omdat het goedkoper is dan hydrochinon. Corticosteroïden maken de huid dunner en daardoor kwetsbaarder. Andere bijwerkingen zijn: puistjes, brandende jeuk, striae en huidinfecties.

“Of ik niet wist dat het slecht voor mijn huid was? Natuurlijk wel. Die gedachte hield ik altijd in mijn achterhoofd als ik mezelf insmeerde met de crème. Ergens was ik toch bang voor bijwerkingen. Van bepaalde mensen wist ik dat ze huidbleekmiddelen gebruikten; ze waren licht getint, maar op een onnatuurlijke manier. Het was net alsof ze een oranje huidskleur hadden. De handen waren soms donkerder dan het gezicht. Dat wilde ik niet.”

“Ik was zo boos toen mijn moeder die crème van me afpakte. ‘Ja hallo!’, zei ik. ‘Nu zie ik er weer fucked up uit. Wat moet ik nu?’ Na een tijdje begon ik weer. Dan kwam mijn moeder erachter en maakten we weer ruzie. Ze snapte het gewoon niet.”

Ondanks de vele waarschuwingen bleef Maravilha de huidbleekmiddelen gebruiken. Omdat haar moeder haar in de gaten hield, kreeg Maravilha weinig kans om haar droomteint te bereiken. Achteraf is Maravilha daar blij om.

Huidbleekmiddelgebruikers denken vaak dat het krijgen van een lichtere huid een goed teken is, terwijl het in feite een bijwerking is met een tijdelijk effect. Omdat het ‘werkt’, blijft men smeren, waardoor er ook andere bijwerkingen optreden. Maar door te blijven smeren kom je niet van de bijwerkingen af, maar beschadig je je huid nog meer. In sommige gevallen herstelt je huid niet vanzelf.

“Het ging in die periode niet goed met me. Ik weet niet wat het was, maar als ik maar een glimp van mijn eigen spiegelbeeld opving, walgde ik van mezelf. Het liefst wilde ik dan naar huis gaan en mezelf opsluiten zodat niemand naar me hoefde te kijken.”

“Ik wilde niet dat mensen me zagen. Sterker nog: ik wilde mezelf niet eens zien. Niemand mocht foto’s van me maken. Filmpjes van mezelf keek ik nooit terug. Mezelf op beeld zien stond gelijk aan een maand piekeren over mijn lelijke zwarte huidskleur.”

“Ik denk dat dat de reden was dat ik me zo vastklampte aan de huidbleekcrème.”

Door black women empowerment groepen en de zichtbaarheid van zwarte vrouwen die daaruit voortvloeide veranderde Maravilha’s denkwijze. “Ik weet nog heel goed dat ik Lupita Nyong’o in Twelve Years A Slave zag en haar de mooiste vrouw ter wereld vond. Haar haar, haar huidskleur… adembenemend mooi vond ik haar. Ik wilde meer van dat soort vrouwen zien en ik ontdekte dat die er ook waren. In online groepen vond ik steun bij andere zwarte vrouwen die elkaar hielpen om van zichzelf te leren houden. En als zij zichzelf konden accepteren, dan kon ik dat toch ook?”

“Naast het zien van meer rolmodellen leerde ik dat zwart zijn niet gelijk staat aan lelijk zijn. Hoewel ik mezelf niet denderend mooi vind, heb ik wel geaccepteerd dat dit is hoe ik eruit zie en dat ik daar mee moet leren leven. ”

“Inmiddels heb ik de huidbleekmiddelen ingeruild voor kokos- en cacaocrèmes en ben ik me meer gaan verdiepen in waar ik vandaan kom en hoe het komt dat ik me zo rot heb gevoeld over mijn huidskleur. Ik ben me er bewust van dat mijn ideeën over schoonheid niet kloppen.”

“Ik schaam me niet om te vertellen dat ik mijn huidskleur vroeger niet mooi vond. Als ik anderen ermee kan helpen, dan vertel ik mijn verhaal gerust tienduizend keer. Het helpt om er open over te zijn. ”

“Er zijn soms dagen dat ik me onzeker voel, en dan komen die nare gedachtes weer terug, maar ik denk niet meer: ugh, mijn huidskleur is zo lelijk. Ik vind mezelf nu oké, het is goed zo. I love my skin color.”

Er is weinig bekend over huidbleken in Nederland. Omdat alleen de gevallen waarbij het misgaat bekend zijn is het moeilijk in te schatten hoe groot de kans is dat je ziek wordt van huidbleekmiddelen. Het enige wat er met zekerheid gezegd kan worden is dat hoe langer je de middelen gebruikt, hoe groter de kans is dat er bijwerkingen optreden.

Meer weten over huidbleken? Bekijk dan de reportage ‘Blank is beter’ van onderzoeksprogramma Zembla.

Info: afdeling etnisch dermatologie Mauritsklinieken & Erasmus MC.
Foto Diana Dim