Rondom mentale gezondheid bestaan nog steeds hardnekkige taboes, die het bemoeilijken om er open en eerlijk over te praten. Waarom gaat mentale gezondheid eigenlijk gepaard met schaamte? 
foto: @psycholooghanan
Op dit moment bevinden we ons nog midden in de coronapandemie, die ons dagelijks leven drastisch heeft veranderd en daarbij ook een impact heeft op de mentale gezondheid van velen. Zo blijkt uit een onderzoek van EenVandaag dat 60% van de ondervraagden door de coronacrisis in toenemende mate last heeft, of heeft gehad, van mentale klachten. Dit varieert van lichte klachten als piekeren en prikkelbaar zijn, tot serieuze verschijnselen als depressiviteit en paniekaanvallen.
“Mentale gezondheid is als een zee: het is nodig om te leren omgaan met de stromingen die voorbij komen zodat je er niet in verdrinkt”
Stromingen in zee
Psycholoog Hanan Haddouch (31) geeft op sociale media zogeheten psycho-educatie en tips om mentaal gezond(er) door de coronacrisis heen te komen. “Mentale gezondheid is als een zee: het is nodig om te leren omgaan met de stromingen die voorbij komen zodat je er niet in verdrinkt. Ik zie stukje bij beetje meer openheid ontstaan, maar er heersen nog steeds veel taboes. Ik kan me voorstellen dat het moeilijk is om er eerlijk over te zijn als je omgeving er een veroordelende houding over aanneemt.”
Het zijn voornamelijk jongeren tot 35 jaar die mentaal lijden onder de crisis: maar liefst driekwart (74%) zegt last te hebben gehad van mentale klachten. Daarnaast hebben vrouwen bijna twee keer zoveel kans op het ontwikkelen van een depressieve stoornis in vergelijking met mannen.
Om bij te dragen aan het bevorderen van openheid over mentale gezondheid, is ze actief op Instagram en TikTok waarmee ze ook jongeren bereikt. “Hoe cliché het ook klinkt, meer kennis is echt nodig om vooroordelen weg te nemen. Bij velen is de sterke overtuiging verankerd dat naar de psycholoog gaan alleen voor ‘zieke’ mensen is. Terwijl het juist een investering voor jezelf is, ter preventie en bevordering van een algeheel mentaal welzijn. Net zoals je naar de sportschool gaat om fysiek fit te blijven, zou het net zo normaal moeten zijn om mentaal fit te worden met behulp van een psycholoog.”
De coronacrisis maakt het volgens haar laagdrempeliger om psychologische hulp in te schakelen, omdat we al behoorlijk gewend zijn aan videosessies. “Een online therapiesessie voelt dan als een minder grote stap. Het kan heel bevrijdend zijn om psychologische hulp in te schakelen als het even niet goed gaat, zodat je sneller uit de shit komt. Psycho-educatie is nu belangrijker dan ooit. Als collectief bevinden we ons in een zware tijd, dus investeren in mentale gezondheid is nu crucialer dan ooit.”
“Vaak krijg je meteen zogenaamd goedbedoelde adviezen te horen, zoals: ‘het gaat vanzelf weer over’, ‘je moet vitamine D slikken’ of ‘iedereen heeft wel eens een dip.'”
Langer piekeren
Denise (22) is student Social Work en heeft sinds jongs af aan last van worstelingen met haar mentale gezondheid. “Het feit dat ik geadopteerd ben, zie ik als de grondlegger van mijn worstelingen. Dit heeft zich onder meer geuit in een depressie en een persoonlijkheidsstoornis. Als geadopteerde vrouw van kleur groeide ik op in een witte omgeving waarin ik me niet altijd gehoord voelde.” Denise werd somber, trok zich terug en begon zich suïcidaal te voelen. “Binnen mijn gezin kon ik er gelukkig over praten, maar naarmate ik ouder werd was dit lastiger. Vaak krijg je meteen zogenaamd goedbedoelde adviezen te horen, zoals: ‘het gaat vanzelf weer over’, ‘je moet vitamine D slikken’ of ‘iedereen heeft wel eens een dip.’”
De afgelopen maanden hebben een grote impact gehad op haar mentale gezondheid. “Het ging een tijdje steeds beter met me, maar sinds deze crisis gaat het weer bergafwaarts. Als ik de hele dag thuis ben, blijf ik langer piekeren in mijn hoofd. Gelukkig heb ik een omgeving die mij steunt en waarbij ik altijd wel mijn hart kan luchten. De mogelijkheid hebben om erover te praten helpt enorm.”
Wat is volgens haar nodig om het gesprek over mentale gezondheid te beginnen? “Mijn belangrijkste tip is om meteen aan te geven wanneer het even niet goed gaat. Ik vind dat soms nog steeds moeilijk, maar door erover te communiceren ervaar je dat al jouw emoties er mogen zijn. Elke dag leer ik weer een beetje bij hoe ik dat kan toepassen.”
Aangezien ze zelf veel ervaring heeft met hulpverlening, is Denise vastberaden om deze te benutten zodra ze haar toekomstige werkveld betreedt. “Het is belangrijk dat er in de geestelijke gezondheidszorg ook ervaringsdeskundigen werkzaam zijn. Als jong meisje heb ik het gemist om me te kunnen spiegelen aan iemand met dezelfde ervaringen en daarom hoop ik dat zelf wél te kunnen bieden.”
Vicieuze cirkel
“Mentale gezondheid betekent voor mij dat je jezelf de ruimte geeft om alle emoties te voelen, verwerken en te delen”, vertelt Yasmine (20). Ze kreeg voor het eerst een depressie tijdens haar middelbare schooltijd die verergerde naarmate ze van school ging. “Binnen bepaalde religieuze kringen wordt een depressie vaak gezien als een zwakte, alsof je niet sterk genoeg in je geloof staat. Als je thuis niet ondersteund wordt in het tonen van je emoties, wordt het moeilijk om zelf jouw eigen emoties te herkennen én erkennen. Het was daardoor heel lastig om naar buiten te treden met mijn issues. Ik zat heel erg met mezelf in de knoop en isoleerde mezelf volledig. Ik had nergens meer puf voor.”
Nadat ze een aantal maanden vastzat in een vicieuze cirkel waarbij ze het gevoel had niet meer vooruit te komen, besloot ze om hulp te zoeken. “Ik kwam terecht bij een psycholoog, waarbij ik veel leerde over mentale gezondheid en depressies. Toch moest ik ook dealen met onbegrip: de hulpverlening is een overwegend witte omgeving, waarbij de capaciteit ontbreekt om verschillende culturele contexten te begrijpen. Het voelt als een dikke betonnen muur om daar doorheen te komen.”
Volgens haar speelt het ook mee dat er nog steeds onvoldoende aandacht en representatie van mentale gezondheid bestaat in de maatschappij. “Gelukkig merk ik dat er een shift gaande is binnen mijn generatie, die meer openheid probeert te creëren rondom mentale gezondheid. Ik heb het idee dat wij meer bezig zijn om elkaar beter te begrijpen. We moeten realiseren dat het niet erg is om hulp te zoeken. Soms kun je de ballast niet in je eentje dragen en is een steuntje in de rug onmisbaar.”
Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem via de chat op www.113.nl of bel 113 (gebruikelijke telefoonkosten) of 0800-0113 (gratis).